Rhoddodd Mesur y Gymraeg (Cymru) 2011 (“y Mesur”) statws swyddogol i’r Gymraeg yng Nghymru gan  alluogi gorfodi safonau’r iaith Gymraeg ar gyrff. 

Mae’r Safonau'n esbonio sut y dylai cyrff drin a defnyddio'r Gymraeg mewn gwahanol sefyllfaoedd, gan  gynnwys dyfarnu grantiau neu ddarparu cymorth ariannol.  

Cânt eu rhannu i bum dosbarth: 

• safonau cyflenwi gwasanaethau 
• safonau llunio polisi 
• safonau gweithredu 
• safonau hyrwyddo 
• safonau cadw cofnodion 

Caiff cydymffurfiaeth sefydliadau eu monitro gan Gomisiynydd y Gymraeg sydd ag awdurdod i ymchwilio i  gwynion ac achosion o dorri rheolau cydymffurfiaeth â’r safonau. Yn eu tro gall yr ymchwiliadau hyn  arwain at ddyfarniadau llys sirol, camau gorfodi, a dirwyon.

Mae’r polisi hwn yn amlinellu’r hyn y mae rhaid i’r Coleg ystyried yn ystod y broses o ddyfarnu grantiau a  darparu cymorth ariannol yn unol â Rheoliadau Safonau’r Gymraeg (Rhif 6) 2017. Mae yna gyfrifoldeb ar  yr holl staff sy’n ymwneud â dyfarnu grantiau neu gymorth ariannol i gadw at y polisi hwn. 

Mae’r polisi yn ymwneud â Safonau Cyflenwi Gwasanaethau 75, 76, 76a, 78 a 79 fel a ganlyn: 

Fel y cyfryw, datblygwyd y polisi hwn i sicrhau bod y gofynion canlynol yn cael eu dilyn drwy gydol y  broses o ddyfarnu grantiau a darparu cymorth ariannol: 

• cyhoeddir pob deunydd yn Gymraeg 
• parchir dewis iaith yr unigolion drwy gydol y broses  
• nodir unrhyw effaith ar y Gymraeg, boed yn gadarnhaol, yn negyddol neu’r ddau
• caiff ffyrdd o hyrwyddo’r Gymraeg, gan gynnwys defnyddio’r Gymraeg eu cofnodi a’u rhoi ar waith 
• gwneir pob ymdrech i leihau effeithiau andwyol ar y Gymraeg  
• gosodir amodau ar unrhyw grant neu gymorth ariannol mewn perthynas â'r Gymraeg lle ystyrir  bod angen gwneud hynny 

Wrth sefydlu grantiau newydd neu gymorth ariannol, bydd y crëwr yn cyflawni asesiad effaith ar yr  effeithiau, boed yn negyddol neu’n gadarnhaol, bydd y grantiau’n cael ar yr iaith Gymraeg er mwyn  sicrhau bod y sefydliad yn cydymffurfio â Safonau’r Gymraeg 94-96.

• Os yw'r Coleg yn dyfarnu grantiau neu gymorth ariannol ar ran corff arall (Llywodraeth Cymru neu unrhyw gorff arall sy'n dod o fewn cwmpas Mesur y Gymraeg (Cymru) 2011) ac mae amodau a thelerau penodol y grant/cymorth ariannol yn cynnwys ystyriaethau ynghylch y Gymraeg.
• Os yw'r Coleg yn dyfarnu grantiau/cymorth ariannol y mae wedi’u hariannu ei hun.
• Os yw'r Coleg mewn unrhyw ffordd yn rhan o’r broses gwneud penderfyniadau ynghylch dyfarnu grantiau/cymorth ariannol ar ran sefydliadau nad ydynt wedi’u cynnwys yng nghwmpas Mesur y Gymraeg (Cymru) 2011, ac nid oes amodau a thelerau penodol mewn perthynas â'r Gymraeg wedi’u nodi yn y grant/cymorth ariannol.

Bydd yr holl geisiadau am grantiau a chymorth ariannol yn cael eu hasesu ar sail eu teilyngdod unigol ac yn unol â’r meini prawf a amlinellir yn y broses gwneud cais.

• Fel arfer mae ‘grant’ yn drosglwyddiad parhaol o arian i berson nad oes rhaid ei dalu’n ôl neu ei  ddychwelyd.  
• Mae’r term ‘grant’ yn cynnwys unrhyw gymorth y mae corff yn ei roi i berson at brosiect neu  ddiben penodol. Fel arfer dim ond rhan o gyfanswm y costau y bydd grant yn talu. Maen nhw fel  arfer yn cael eu defnyddio yn unol â thelerau ac amodau penodol. 
• Gallai’r term ‘cymorth ariannol’ gynnwys budd-dal, arian ysgoloriaeth, benthyciad, neu fwrsari fel  rhai esiamplau ond nid yw’n cynnwys swm o arian sy’n cael ei roi i berson drwy broses gaffael. 

Mae angen nodi dau fath o effaith ar y Gymraeg. Mae’r effeithiau hynny yn adlewyrchu dau brif amcan y  safonau: 

• sicrhau cyfleoedd i bersonau ddefnyddio’r Gymraeg 
• peidio â thrin y Gymraeg yn llai ffafriol na'r iaith Saesneg.

Mae ystyr ymarferol ‘peidio â thrin y Gymraeg yn llai ffafriol na'r iaith Saesneg' yn amrywio o un sefyllfa i’r  llall. Ond yn gyffredinol, mae’n golygu peidio â rhoi rhywun dan anfantais os ydynt am ddefnyddio’r  Gymraeg, a sicrhau bod yr iaith Gymraeg o leiaf mor amlwg, hygyrch ac o ansawdd cyfartal â’r Saesneg  bob amser. 

Cynhwysir effeithiau anuniongyrchol yn ogystal ag effeithiau uniongyrchol. 

Unwaith y nodir effeithiau posibl, bydd angen nodi p’un a ydynt yn gadarnhaol neu’n andwyol:

• effeithiau cadarnhaol yw’r rheiny sy’n golygu bod yna gynnydd yn y defnydd o’r Gymraeg, bod y  Gymraeg yn fwy gweladwy, neu nad oes unrhyw rwystrau ychwanegol i ddefnyddio Cymraeg,  gyda chanlyniadau sydd o leiaf mor ffafriol. 
• effeithiau andwyol yw’r rheiny sy’n golygu bod llai o gyfleoedd i ddefnyddio’r Gymraeg, bod y  Gymraeg yn llai gweladwy, neu fod pobl sydd am ddefnyddio Cymraeg yn wynebu mwy o  rwystrau neu ganlyniadau llai ffafriol na phobl sy’n defnyddio Saesneg.

Mae Rheoliadau Safonau’r Gymraeg (Rhif 6) 2017 yn gosod gofyniad statudol ar y Coleg i sicrhau bod yr  holl grantiau a chymorth ariannol a roddir ganddo yn ystyried p’un a oes ffyrdd y gallai’r fenter gael ei  diwygio i gynnwys effeithiau mwy cadarnhaol ar y Gymraeg neu os gellir cynnwys camau i leihau  effeithiau negyddol neu eu dileu yn gyfan gwbl. 

Wrth gydymffurfio â’r gofyniad statudol hwn, gofynnwn i chi, fel ymgeisydd, roi gwybod i ni drwy’r ffurflen  gais sut y gall eich menter effeithio ar y meysydd canlynol: 

• cyfleoedd i bersonau ddefnyddio’r Gymraeg e.e myfyrwyr, staff, preswylwyr ac ymwelwyr
• mae ganddo effaith gadarnhaol neu negyddol ar niferoedd y siaradwyr Cymraeg e.e. Addysg  cyfrwng Cymraeg, cyfleoedd astudio, cysylltiadau gyda Strategaeth Cymraeg 2050 Llywodraeth  Cymru / Yr Iaith Gymraeg - ein hymrwymiad
• cyfleoedd i hyrwyddo’r Gymraeg e.e. statws, defnydd o wasanaethau iaith Gymraeg, defnyddio’r  Gymraeg ym mywyd bob dydd yn y gwaith, ar y campws ac yn y gymuned. Annog a hyrwyddo’n  weithredol y defnydd o’n gwasanaethau yn y Gymraeg i weld cynnydd yn y galw dros amser.
• peidio â thrin y Gymraeg yn llai ffafriol na'r iaith Saesneg.  

Bydd y tîm yn asesu eich atebion, gofyn cwestiynau pellach lle bod angen neu fe allant osod amod grant  a fyddai’n gofyn i chi gwblhau gweithred benodol er mwyn sicrhau effeithiau mwy cadarnhaol ar y  Gymraeg.

Rhaid ychwanegu’r canlynol, fel cwestiwn gorfodol, at bob ffurflen gais, er mwyn sicrhau bod y Coleg yn  cydymffurfio â’i Safonau Iaith Gymraeg trwy ofyn i’r ymgeisydd roi ychydig o ystyriaethau i ni cyn ein  trafodaethau ein hunain: 

Rhowch wybod i ni:

• Sut y tybiwch chi gallai’r grant neu gymorth ariannol effeithio ar gyfleoedd i bobl ddefnyddio a  hyrwyddo’r Gymraeg (Cadarnhaol a Negyddol). Hefyd, p’un a ydy, mewn unrhyw ffordd yn trin yr  Iaith Gymraeg yn llai ffafriol na’r Iaith Saesneg? 
• Sut ellid cynyddu effeithiau cadarnhaol, neu leihau effeithiau negyddol?

Rydyn ni’n awgrymu y dylid cynnwys y canlynol yn yr holl delerau ac amodau a gyhoeddir gan y Coleg ar  gyfer grantiau a chymorth ariannol. 

“Dyfernir y grant/cymorth ariannol hwn yn unol â gofynion ein Polisi ar Ddyfarnu Grantiau, a gyhoeddwyd i  sicrhau cydymffurfiaeth â Rheoliadau Safonau’r Gymraeg (Rhif.6) 2017, dan Fesur y Gymraeg (Cymru)  2011. 

Er mwyn bodloni gofynion y telerau ac amodau hyn rhaid i chi gydymffurfio â’r isod 

<<rhowch amodau grant penodol mewn perthynas â’r Gymraeg>> 

Neu 

<<rhestrwch gamau a nodir gan yr ymgeisydd i sicrhau effeithiau cadarnhaol, neu i leihau effeithiau  negyddol (bydd y rhain wedi cael eu trafod yn ystod y cam gwneud penderfyniad). >>” 

Mewn rhai achosion, gall fod yn briodol i orfodi amod ar grant er mwyn sicrhau effeithiau mwy cadarnhaol  ar y Gymraeg. Gallai hyn fod mor syml â gofyn i ymgeiswyr arddangos arwyddion dwyieithog neu fod  gweithgareddau’n cael eu darparu yn y Gymraeg. 

Dylai unrhyw ofyniad i adrodd ynghylch defnydd o’r grant neu gymorth ariannol hefyd gynnwys gofyniad i  adrodd ar effeithiau’r iaith Gymraeg.